Ndikimi i ndërgjegjes, në shëndetin psiko-fizik të njeriut

Ndikimi i ndërgjegjes në shëndetin psiko-fizik të njeriut



Njeriu në radhë të parë është një krijesë e Zotit, e cila rrënjësisht dallohet nga të gjitha krijesat tjera, në bazë të funksioneve psikike. Nga të gjitha këto funksione më të rëndësishmet janë: vetëdija, vrojtimi, vëmendja, memoria (kujtesa, mbamendja), mendimi, inteligjenca, emocionet, epshet, dëshira, etj.

Raportet në mes këtyre kategorive si dhe mënyra se si njeriu paraqitet para vetvetes dhe rrethit të tij, paraqet personalitetin e tij. Secili njeri është tërësisht i veçantë, karakteristik dhe i papërsëritshëm. Mirëpo një çështje është e sigurt: se secili person në vete është i ndryshueshëm dhe kjo varet nga gjendja shpirtërore e tij, si dhe nga dëshira e tij të jetë personalitet sa më komplet. Mund të themi se personaliteti është organizimi unik i kategorive psikike, i cili formohet nën ndikimin bashkëveprues te organizmit dhe rrethit ku jeton, dhe i cili e përcakton tërësisht formën karakteristike të sjelljes së individit.

Janë disa teori të formimit të personalitetit, të cilat ndahen në tri grupe:

1.Në grupin e parë koncepti i Frojdit është dominant dhe mund të themi është më i sigurti, si dhe kjo teori është më e dobishme në shërimin e të gjitha çrregullimeve shpirtërore. Kjo teori zhvillimin e personalitetit e bazon në momentet biologjike, trashëgim, dhe në epshe. Në këtë bazë struktura e personalitetit është ndarë në ID (uni), EGO dhe SUPEREGO.

2.Grupi i dytë bazohet më tepër në aspektet humane dhe personale sepse e thekson rëndësinë e zhvillimit specifik dhe individual të secilit person, p. sh. teorija e Olportovit.

3.Ndërsa grupi i tretë më tepër i jep rëndësi rrethit dhe faktorëve shoqërorë. Si përfaqësues më i rëndësishëm i kësaj teorie janë Fromi dhe Adleri.


Po ku është ndërgjegjja?

Mirëpo është befasuese se nëpër të gjitha këto hipoteza dhe teori të klasifikimit të kategorive psikike shumë pak apo aspak nuk përmendet kategoria psikike më e rëndësishmja dhe, mund te themi, vendimtarja për jetën shpirtërore të njeriut dhe për ndërtimin e raporteve mes njerëzve, e kjo është NDËRGJEGJJA.

Çka në të vërtetë është ndërgjegjja? Çka paraqet kjo për njeriun? A ka, apo nuk ka ndërgjegje? A respektohet kjo kategori psikike? Nëse jo, a ka reperkusione, pasoja? Këto pyetje janë aq të thella dhe kuptimplote, saqë është vështirë dhe e pakuptimtë të pretendohet që në një shkrim kaq të shkurtër të japim përgjigje të plotë. Megjithatë ja disa mendime!

E vërteta e madhe dhe me rëndësi është se NDËRGJEGJJA është kategoria psikike kryesore dhe e përcakton në tërësi sjelljen e individit.


Çfare është ndërgjegjja?

Është brendësia e shpirtit që jep urdhra si: bëje, mos e bëj, duhet, mos, prit, tani, më vonë, etj. Është zëri më i vërtetë, autoritativ, megjithëse mbinatyror, të cilin teologët simbolikisht e quajnë “zëri i Zotit”, i cili duhet të jetë i padiskutueshëm nga ne.

Që të jemi të ndërgjegjshëm nuk është me rëndësi të lexojmë libra apo të shfletojmë literaturë. Ne vetëm duhet ta dëgjojmë zërin e thellë nga brendësia. Ky zë na lajmërohet edhe atëherë kur ne nuk mendojmë në te. Shpesh e përjetojmë se si kujdeset për ne. Na nxit në vepra të mira dhe sjellje pozitive dhe na bën të kënaqur dhe të lumtur nëse jemi munduar në atë drejtim. Njëkohësisht mund të themi se ai shërben edhe si një barrikadë mbrojtëse kundër veprimit të keq, apo të gabueshëm, dhe nëse nuk i përmbahemi, atëherë në brendësinë e shpirtit tonë do të vuajmë nga ndjenja e fajit, nga padisponimi dhe shumë probleme tjera.

Brejtja e ndërgjegjes–burim i sëmundjeve të ndryshme psiko-somatike

Kur njeriu me vetëdije të plotë bën diçka që nuk është në rregull, atëherë kaplohet nga ndjenja se është fajtor, e për më keq nëse edhe më tutje vazhdon të mohojë apo ta arsyetojë fajësinë, atëherë do të vijë deri te problemet e ndryshme si: ngarkesa psikike, lodhja dhe sëmundja. Shpallja e ndjenjës së fajit dhe pranimi i tij, do të thotë: dalja e kësaj ndjenje shkatërruese në sipërfaqe dhe pastrimi i ndërgjegjes, e cila e “bren”, thyen, simbolikisht e vret fajtorin.

Këtë ndjenjë mjaft të rëndë e përjetojnë edhe ata që e lëndojnë ndokënd, nëse e kanë mashtruar, keqtrajtuar fizikisht, vjedhur, njollosur, shpifur diçka për dikë, apo në fund të fundit nëse kanë bërë ndonjë problem për shkak të interesave personale.

E ndiejmë brejtjen e ndërgjegjes edhe kur ndonjë person tjetër është i ngarkuar psiqikisht apo janë të lënduara ndjenjat e tija, e ne në shpirtin tonë e vlerësojmë se kjo është edhe për shkak të fajit tonë. Nëse dikë e kemi lënduar, së shpejti do të lajmërohet reaksioni. Është e mundshme që për këtë arsye ta ndieni veten keq, por duhet të jeni të sigurt se herdo-kurdo dhembjen që ia keni shkaktuar dikujt, do ta përjetoni vetë.

E pamundshme është ikja nga ndërgjegjja

Reagimi i parë në këto raste është ikja nga e vërteta. Në rastet më të shpeshta, si ndodh kjo? Më së shpeshti tentohet të arsyetohet faji. Ky është një dështim i plotë. P. sh. dikush thotë: “M’u ka dashur ta bëj këtë gjest, sepse ai e ka merituar”; “e kam bërë këtë, sepse dikush e ka kërkuar prej meje”; “ia kam bërë këtë apo atë filanit, sepse ai i pari më ka fyer mua”; apo “nuk e kam bërë unë këtë punë” etj.

Përkundër ndjenjës së fajit, arsyetimet e tilla përbëjnë një gabim më tepër: mashtrimin e të tjerëve, ndonjë herë edhe të vetvetes. Vërtet, ka individë të cilët në këtë lloj arsyetimi janë mjeshtër të tillë, që arrijnë me këto arsyetime (mashtrime) ta bindin edhe vetveten. Në sipërfaqe së jashtmi këta individë duket se ndjehen mirë në lidhje me atë që kanë bërë. Mirëpo, në brendësi ndjenja e fajit, pra ndërgjegjja, i prek gjer në thellësinë e shpirtit. Pra, arsyetimet e tilla nuk e pastrojnë ndërgjegjen, por e rëndojnë edhe më tepër.

Nëse ne sillemi kundër zërit të ndërgjegjes, brendësisë së shpirtit tonë, kjo do të na shkaktojë një varg problemesh shëndetësore si: ngarkesa psikike, kokëdhembje, depresion, impotencë, frigjiditet, dhe më në fund edhe një varg sëmundjesh psiko-somatike.

A ka rrugëdalje?

A mund t’u shmangemi konflikteve me ndërgjegjen tonë, me zërin e brendshëm shpirtëror të arsyes dhe të vullnetit të mirë? A ka rrugëdalje?

Po, ka! Është shumë leht. Së pari duhet të sillemi me çdo njeri pa paragjykime, sikur të ishin të gjithë të mirë, pa marrë parasysh manifestimet e tyre te jashtme. Nëse sillemi ne ketë mënyrë, apo mundohemi të jemi të mirë, ndjenja e vetëfajësisë nuk do të na mundojë, sepse nuk do t’i shkaktojmë askujt plagë, nuk do të mashtrojmë, nuk do të vjedhim, as të rrejmë, të fshehim të vërtetën, dhe do të jemi të mirësjellshëm në raportet mes njerëzve.

Mënyra më e mirë për eliminimin e vetëfajësisë në shpirt është vetëkontrolli. Ndoshta nevojitet një kohë prej pesë minutash apo pesë ditësh që të hulumtoni vetveten, ta shqyrtoni ndërgjegjen tuaj. Nëse jeni të sinqertë ndaj vetvetes, atëherë do të zbuloni atë që kërkoni. Do të zbuloni të keqen që i keni bërë dikujt dhe për të cilën keni vuajtur thellë në brendësi të shpirtit. Në këtë mënyrë jo vetëm që do të lehtësoheni shpirtërisht, por këtë gabim vështirë që do ta përsëritni prapë. Dhe dalëngadalë parimi i juaj jetësor do të bëhet mirësia, ndjenja e juaj e fajësisë do të zbehet dhe ju do të bëheni gjithnjë e më të fortë shpirtërisht.

Për t’u liruar plotësisht nga ndjenja e fajësisë dhe nga pasojat e saja, duhet t’ia kërkosh falje personit të cilin e ke fyer dhe të pajtohesh me të. Gjithashtu do të krijohet ndjenja e faljes edhe në shpirtin tënd.

Në këtë mënyrë gjithnjë e më tepër individi i afrohet idealit, ku nuk do të ketë urrejtje, mjerim, sëmundje dhe shkatërrim në shpirtin e vet. Nëse nuk i lëndon të tjerët, e nëse e fal fajin e tjetrit, nuk do të ketë armiqësi rreth teje. Nëse nuk mashtron dhe nuk shpif, do të nderohesh si vërtetëdashës – sepse do të shihet se gjithçka është ashtu si thua ti. Nëse nuk vjedh, njerëzit do t’i besojnë ty vlerat, që para të tjerëve fshihen…

Ky parim vlen pra për të gjitha të këqijat, të cilat nuk i bën për shkak të ndërgjegjes. Ato do të kthehen në mirësi. Nëse ju e keni ndërgjegjen e pastër, ju do të rrezatoni energji pozitive dhe kudo që të jeni, e mira do të mbizotërojë.

Mos lejoni, pra, që sytë tuaj t’i verbojë e keqja: drejtoni sytë kah e mira! Mos lejoni që t’ju shurdhojë e keqja: dëgjoni më tepër të mirën. Mos lejo që mendjen tënde ta bllokojë e keqja: mendo të mirën. Mos fol keq, fol vetëm çka është mirë! Mos bëj keq, vetëm mirë! Këtë na thotë zëri i brendshëm shpirtëror, apo ndërgjegjja.

Edhe një fjalë e vjetër, e urtë, thotë: “Nëse i humb paratë, ke humbur pak. Nëse e humb shëndetin, ke humbur shumë. Nëse e humb karakterin (ndërgjegjen), ke humbur gjithçka.”

Prandaj, ta kultivojmë dhe ta respektojmë atë, e do ta gëzojmë qetësinë dhe kënaqësinë e shpirtit, si edhe stabilitetin dhe drejtpeshimin tonë psikik, që është parakusht i domosdoshëm edhe për shëndetin e plotë fizik.



Dr. Zef Komani, MD, Psikiatër

Po eshte shume e rendesishme kujdesja per shpirtin dhe qetesine...
Tek femijet dhe adoleshentet ndenja e fajit i ndrydh ata, kjo sjell nje tjetersim te gjendjes se tyre te brendshme e cila sjell pasoja ne karakterin e tyre dhe raprotin me boten e shoqerine.