Intervista:

Mevlan Shanaj

Kam jetën, kam dashurinë

Një gjykim i hapur për karrierën 45-vjeçare në televizion dhe kinema, rrëfim i sinqertë për fëmijërinë e dhimbshme, rininë e viteve '70, vitet në krah të Natasha Lakos, për tradhtinë dhe për projektet që koha ka lënë përgjysmë. Mevlan Shanaj bëhet sot 65 vjeç



"Kam dëshirë përsëri t'i trazoj njerëzit, t'i bëj të mendohen". Një fjali që në një lum të pathënash, del mënjanë të tjerave nga biseda me regjisorin Mevlan Shanaj. Një ditë para përvjetorit të tij të gjashtëdhjetë e pestë, pranon të flasë për jetën, fëmijërinë e dhimbshme në qytetin e Mallakastrës, fëmijën e ndrydhur që u formua aty, rininë e viteve '70, vitet e universitetit dhe dashurinë me studenten e gazetarisë Natasha Lako, martesa dhe përgjegjësitë që mori përsipër 26-vjeçar.
Më tej për karrierën, si e ka gatuar artit e tij, dashurinë për filmin artistik dhe pasionin për dokumentarin.
Mevlan Shanaj është prezantuar për publikun si aktor, regjisor në kinema dhe televizion, dhe si producent. Nga viti 1987 deri më 1992 ka qenë Drejtor i Departamentit të Filmit në TVSH dhe Anëtar i Këshillit Artistik i "Grupi Përzgjedhës i filmave" Kanë, Pragë, Budapest, Bukuresht. Shkëputet për 4 vite nga televizioni dhe kthehet në vitin 2001 si drejtor i Departamentit të Filmit dhe Spektaklit në TVSH. Në vitin 2001 ka filluar punën e producentit dhe regjisori me "Zig-Zag" Film. Më 2005-2006 ka ushtruar profesionin e pedagogut në Akademinë e Filmit dhe Multimedias "Marubi" e deri më sot në degën e regjisë në Akademinë e Arteve. Në vitin 2008 mori titullin "Mjeshtër i Madh".
Shanaj ka interpretuar në filmat: "I teti në bronz"(1970) regjisor Viktor Gjika, "Malet me blerim mbuluar" (1971) regjisor Dhimitër Anagnosti, "Guximtarët" (1970) regjisor Gëzim Erebara, "Rrugicat që kërkonin diell" (1975) regjisor Saimir Kumbaro, "Ballë për Ballë"(1979) regjisor Kujtim Çashku, "Rrethimi i Vogël" (1986) regjisor Saimir Kumbaro, "Pranvera s'erdhi vetëm" (1988) i Pirro Milkanit, "Viktimat e Tivarit"(1996) i Ekrem Kryeziut, "Unë e dua Erën" (1991), dhe "Lule të Kuqe Lule të Zeza" realizim i vetë Shanajt. Të tjera realizime të tij janë filmat artistikë: "Korrierët" (1976), "Plumba Perandorit" (1980 ), "I Paharruari"(1984), "Të Shoh në Sy" (1985), "Një Telegram dhe një Këngë" (1986), "Fletë të Bardha" (1990). Dokumentarë: "Marie Kraja", "Tefta Tashko", "Komani një Betejë e Madhe", "Gju me Gju", "Lasgush Poradeci", "Berati Qyteti i Bardhë", "Zëra nga Lashtësia", "Katër Mëngjeset", "Pandi Raidhi", "Rrugët", "Bibla & Kurani" , "Një ftesë nga Iliri", "Visi", "Përcjellja", "Shkronjat e Pavarësisë".




Sot mbush 65- vjeç. A mund ta quajmë këtë intervistë, "një rrëfimi i shkurtër për të pathënat"?
Gjashtëdhjetë e pesë vjet janë të mjaftueshme për të bërë një bilanc. Kush je? Nga ke ardhur? Çfarë ke bërë?.

E nisim me Mallakastrën, vendin e lindjes, të kujtimeve të para.
Vij nga një vend që ka shumë ullinj. Ullinjtë janë të gjelbër gjithmonë dhe kjo ngjyrë shpreh mirësi. Ndoshta, tek unë diçka e tillë mund të ketë udhëtuar. Deri më 14 vjeç kam jetuar midis Mallakastrës dhe Patosit, një vend me naftë. Ardhja ime në jetë, përkon me një ngjarje shumë të madhe, fundin e Luftës së Dytë Botërore, si dhe dëshmitar i përcjelljes së një sistemi.
Unë jam rritur si të gjithë fëmijët e asaj kohe, pjellë e një sistemi të ri, me shumë euforira, me shumë vështirësira, por me një ambicie të madhe për dije. Mbarsja dhe lindja janë të rastësishme. I rëndësishëm është drejtimi që merr në jetë. E quaj veten me fat dhe njeri të realizuar, por ende kam pak vend bosh. Nuk jam i nginjur, për sa i përket krijimtarisë.
Kurse, Patosi është një qytet konglomerat, me njerëz të ardhur nga krahina të ndryshme të Shqipërisë. Shquheshin inxhinierët që vinin nga jashtë shtetit. Kam banuar tek shtëpitë ku ishin Jugosllavët dhe më vonë, shkollën e bëja ku ishin rusët. Domethënë ndikimet e të huajve në fëmijëri lanë edhe gjurmët pozitive. Jam një fëmijë i edukuar nga radio, dhe jo nga televizioni, dhe sigurisht edhe nga filmi rus. Lexoja letërsinë e kohës, letërsi ruse. Ishte ajo që mbizotëronte në biblioteka.



Kjo është koha e mësimeve të para të moralit. Si i ngulitën tek ju prindërit parimet e moralit?
Kthehem pas tek fëmijëria ime e dhimbshme. Në fëmijëri kam përjetuar vdekje. Më ka lënë babai shumë të vogël, më pas një vëlla. Akoma pa mbushur pesë vjeç kisha dy vdekje të mëdha brenda familjes. Mbeta nën kujdesin e një nëne e veshur me të zeza. Në impresionet e mia të fëmijërisë, nënat vishen me të zeza. Kjo ngarkesë emocionale është ngulitur thellë tek unë dhe deri në moshën që unë u shkëputa, 14 vjeç, kam qenë një fëmijë timid, një fëmijë që duhet t'i bënte shumë mirë të gjitha punët, që të ishte i edukuar, të mësonte mirë, të ishte i sjellshëm, pra të bënte më të mirën. Dhe jo vetëm kaq, por të mos ja kërkonte tjetrit kurrë të keqen, ashtu sikurse, nuk ia donte vetes së tij. Ndoshta kjo fëmijëri e hershme, e ngulitur, udhëtoi gjatë, brenda meje. Keni përpara një njeri që udhëton me të gjelbrën, me shpresën. Kjo ka qenë motoja ime: jeto me shpresën.



Ndrydhja ishte edhe në adoleshencë?
Di një dashuri nëne, një përkëdheli të skajshme dhe një largim nga e keqja.
Deri aty sa edhe kur lindin dëshirat e adoleshencës për të qëndruar pak më gjatë natën, apo për të lexuar diçka më shumë. Një mentalitet tashmë i shkuar. Dhe kur u bëra vetë prind në fillimet e mia, mendoj se diçka kam huazuar nga përkujdesi për fëmijët. Një përkujdes pak i tepruar. Megjithëse sot, ata bëjnë opozitë dhe thonë na ke kërkuar më shumë se ç'duhet llogari. Si prind ndihesh mirë kur shikon ecurinë e tyre të suksesshme.



Pra, jeni për disiplinën?
Unë kam një problem me time shoqe. Shquhem për tolerancë dhe ajo disa herë më thotë, tolerancë të skajshme nuk mund të ketë. Njeriu duhet të jetë edhe luftarak. Është nga Korça gruaja ime, është luftarake, është malësore, është me një background tjetër. E bëjmë këtë debat, por jeta më ka mësuar, se të gjithë njerëzit kanë të drejtë, në mënyrën e tyre. Nuk mund ta akuzoj Natashën që s'ka të drejtë, por ama duhet të mbroj veten time. Mendoj se toleranca është ajo që të thotë se ky është një model.



Kur erdhët në Tiranë, kishit më tepër liri?
Më 1959. Kam bërë shkollën e mesme, Politeknikumi mjekësor. Kam mbaruar për ndihmës mjek dhe më vonë ndërrova degë. Sot njerëzit e lakmojnë mjekësinë, luftojnë për ta mbërritur atë. Por unë me insistimin tim, me aventurën e moshën, e kapërceva. Kam vazhduar më pas shkollën "Aleksandër Moisiu", që më vonë u quajt Instituti i Lartë i Arteve dhe sot Akademia e Arteve. Kam konkurruar me fragmentin "Garda e re" nga Esenini dhe me e "E kuqja dhe e Zeza" të Stendalit.



Pa mbaruar shkollën interpretoni tek "I teti në Bronz". U bëtë papritur i famshëm?
Ndihesha shumë i vlerësuar. Në atë kohë kishte pak prodhim filmi, por kishte shumë organizim. Ishte një kanal televiziv dhe filmat shfaqeshim shumë herë. Isha në moshën, 25-vjeçare, në një moshë të bukur, plot me ëndrra, pasion dhe përnjëherë, papritur u bëra një njeri me përgjegjësi personale. Ndoshta kjo gjë më ka bërë mirë, por ndoshta më ka bërë keq se m'i ndërpreu aventurat shpejt.



Cilat aventura?
Në vitet '60-'70 në art, në të gjithë botën, ka eksplorime, kërkime për lirinë e mendimit, për lirinë e seksit, për opozitë të politikës. Dhe në Shqipërinë tonë të vogël, por gjithmonë të varfër, këto ide përcilleshin. Idetë vijnë në mënyrë eterike, nuk frenohen dot. Sigurisht që censurova shumë gjëra në aparencë. Sepse ishte sistemi që t'i censuronte, nëse nuk i censuroje ti. Por kjo më bëri edhe mirë, sepse më maturoi.



Ç'ndodhte nëse puthje një vajzë?
Në atë kohë nuk kishte puthje. Unë kur kam puthur Natashën njëherë tek Stacioni i Trenit, njerëzit u shqetësuan. Kur u ndamë, e putha dhe njerëzit aty reaguan përnjëherë. Është koha e një shoqërie, ku ende ka atavizma të çuditshëm. Shoqëri me mentalitet të prapambetur.



Lirinë e kufizuat më tej edhe me martesën?
Po në atë kohë jam martuar. Njëzet e pesë jam martuar. U bëra baba në moshën 26- vjeçare. Ishte një kohë shumë e bukur. Të kesh në kokë ende aventura dhe papritur të marrësh përsipër një peshë shumë të madhe. Por, egoizmi sfumohet dhe dalin në plan të parë çështje më madhore, siç janë ato të lidhjes, të trashëgimisë sidomos shpirtërore.



Ku jeni njohur dhe çfarë ju tërhoqi tek Natasha Lako?
Natasha ishte studente në vitin e parë gazetari. Unë isha student i vitit të fundit aktrim. Jemi njohur në Universitet dhe ishim pranë në godinat e konviktit. Ishte një dashuri studentore, e çlirët, e balancuar, e moderuar. Ajo është tip i kundërt me mua. Natyrë timide, e përmbajtur, poete, njeri sistematik, njeri i organizuar, njeri pas librave. E kundërta ime në gjithçka, në temperament.
Atë akumulimin e hershëm që kisha pasur, më pas e kisha konvertuar në të kundërt, në një njeri të lirë. Kam jetuar 8 vite nëpër konvikte, dhe kjo jetë në komunitete të ndryshme ka lënë mbresa të bukura, interesante, informacion i shumanshëm, dhe kjo më ka vlejtur. Kjo më ka bërë që sot e kësaj dite të ndihem njeri social. Komunikoj mirë me njerëzit.



Ju afruan shijet e përbashkëta?
Jo. Ne të artit lidheshim me këdo (Qesh). Nuk njihnim prangat.



Familja, çfarë fjalësh vendos krah saj?
Baza. Një njeri normal, me kërkesa me aspirata në jetë, nuk mund të jetë i tillë pa bazën e familjes. Familja është shteti, gjithësia, është shpirti i tij. Është orientimi psikik, moral, profesional. Një familje e shëndoshë, do të thotë një shëndet i mirë mendor, një aftësi e mirë krijuese, kushte të mira menaxhuese. Baza e suksesit qëndron në marrëdhëniet në familje. Dashuria e barabartë, respekt i reciprok.
Barazia, respekti, dashuria, kështu funksionon familja në konceptin tim.



Ka influencuar figura e bashkëshortes, Natashës, tek ju?
Ka qenë mikja ime më e mirë. Një pikë referuese e seriozitetit, mençurisë. Kam bashkëpunuar me të në shumë skenarë. Përveç kësaj është shumë kërkuese. Unë përveçse e respektoj, e admiroj seriozitetin e saj, përkushtimin e saj. Natasha është shquar në "lëvizjen feministe". Ajo lufton për të drejtat e gruas. Femra zë vend qendror në krijimtarinë e saj. I them mbete utopiste, në Shqipëri nuk arrihet dot. Natasha di t'i vendosë pikat mbi "i" me çfarëdolloj burri jo vetëm me mua. Është me autoritet. Është intelektuale e formuar në dimensione, realisht botërore.



Folëm për ndjenjën e së mirës, dashurisë dhe ato gjithmonë kërcënohen nga tradhtia. Keni tradhtuar?
Edhe pse e mbaj veten për njeri modern, mund të jem shumë tradicional në këtë pikë. Kam parimin tim, atë që s'ia kërkoj vetes, mos ia kërko tjetrit. Nuk besoj që të më ketë blerë dikush deri më sot, edhe për këtë ndihem krenar. E ndiej tek fëmijët e mi që këtë cilësi ma vlerësojnë. Është pak e vështirë që të më blejnë ose të shitem. Shitblerje me karakterin tim, nuk kam bërë edhe për këtë mund të bërtas fort.



Po në planin tjetër, aty ku është më e zakonshme tradhtia?
Kur të vdesësh tregohen gjynahet (Qesh). Unë mendoj se kam një familje të konsoliduar, të respektuar. Bëj një jetë serioze. Baza e marrëdhënies në respekt është baza e respektit reciprok. Në ndonjë rast, kur bëjnë muhabet burrat u kam thënë: "Po sikur të ndodhte kjo me tët shoqe?" Po sigurisht që pyetja ime sjell tronditje tek burri shqiptar.



Të kthehemi tek profesioni, më parë tek aktrimi. Në cilët filma është shfaqur më tepër Mevlani?
Tek të gjithë. Kam bërë maksimumin. Për shumë vite kam qenë drejtor i departamentit të filmit në Televizion. Por ne atëherë, punuam duke iu imponuar administratës së kohës, si një nevojë e zhvillimit të artit dhe kulturës, brenda televizionit. Dhe arritëm ta bëjmë me sukses. Në atë periudhë në televizion janë bërë shumë filma të suksesshëm.



Me gjykimin e tanishëm, si i shihni filmat që keni realizuar?
Unë kam gatuar film, diku me portretin tim, diku me mendjen time. Por, gjithkund dhe vazhdimisht jam përpjekur që të flas me mendjen time. Në krijimtarinë time, unë nuk mendoj se kam qenë shumë i bujshëm. Kam vendosur aspiratat e mia për të qenë sa më afër njeriut. Edhe ne ekran kur kam dalë, në interpretimet e mia të fillimit, u mundova që të fus anën njerëzore. Plani psikologjik ka qenë një preferencë dhe këtë gjë kam dashur ta ekspozoj në ekran, jo vetëm në filmin artistik, por edhe në filmin dokumentar. Jam një dashnor i dokumentarit, por jo i dokumentarit patetik. Ndihem krenar për dokumentarët që kam bërë. E dua atë gjini sepse është gjinia më e vështirë, dhe një mjeshtër i madh i kinemasë thotë që tek filmi është zot regjisori, kurse tek dokumentari është zoti regjisor. Mua si duket, edhe pse vetë jam ateist zoti më ka dashur, që i bëj punët larg patetizmit, brenda asaj që unë aspiroj. Ndërsa tek filmi artistik, që nga fillimet e mia e deri më sot, përpiqem që të them në mënyrën e Mevlanit dhe për këtë ndihem mirë. Them që nesër, pasnesër, jemi të ikshëm nga kjo botë, kur të mos ketë më pasione, kur të mos ketë më klane, kur të ketë njerëz të qetë, do ta shikojnë këtë mënyrën time. Kjo nuk është për të thënë se më janë mohuar të drejtat, përkundrazi, unë kam marrë maksimumin në jetë deri tek titulli "Mjeshtër i Madh". Më i madhi është marrëdhënia që ka publiku me mua. Vazhdimisht më ka dashur dhe kjo dashuri e tij më ka bërë që të ndihem i përgjegjshëm.



Çfarë ka mbetur ende pa realizuar nga atëherë?
Po të mos kisha qenë me ngarkesat e ditës në televizion, do të kisha një prodhimtari shumë më të madhe filmash. Pjesën më të madhe ma kanë marrë programet televizive, ma kanë marrë koncertet, teledramat, koncertet e vitit të ri, spektaklet. Brenda vetes time kam një kënaqësi që arrita të bëj kinema brenda televizionit. Në televizion unë ndërtova film. Nuk rashë viktimë e soap-operave. Kisha urinë për ekranin, dhe në televizion unë kam folur me gjuhën e kinemasë. Një shembull i tillë është një nga filmat e mi më të suksesshëm të asaj kohe "Plumba perandorit". E quajta me 2 seri, por është një film i plotë, është një film unikal. Edhe sot, pas 30 vjetësh, jo vetëm nuk më skuqet faqja, por jam krenar të them, jam unë regjisor i atij filmi.
Kurse, në jetën time rrethohem nga ajo që dua. Në jetë mund të hasësh gjithçka, por e rëndësishme është të marrësh drejtimin e duhur, në kohën e duhur. Pretendoj se deri më sot, kam ditur të shmangem nga e keqja për të gjetur atë rrugë që unë quaj të drejtë.



Për çfarë ju vjen më tepër keq?
Më dhimbset sepse janë tri institucione të rëndësishme të kulturës shqiptare, që unë i quaj pasuri kombëtare, siç ishte Kinostudio, që të gjitha pushtetet që erdhën në këto vite, bënë çmos që ta shkatërrojnë. Është e dhimbshme për mua, se nuk i ka mbetur asgjë. Kanë mbetur format e vjetra të organizimit, por nuk ka mbetur asgjë nga forma e çuarjes deri në fund të prodhimit. Në institucionin tjetër, që unë kalova pjesën më të madhe të jetës sime, kur u mundova dhe u përpoqa që të jap modelin e transformimit të një qendre të rëndësishme të edukimit, siç ishte Radiotelevizioni Publik Shqiptar, i cili vazhdon të jetë i anatemuar nga publiku sepse pushtetet luftuan që ta pronësojnë. Mirëpo pronësimi i tyre i depersonalizoi. Dhe e treta: Lidhja e Shkrimtarëve dhe e artistëve. Këto ishin tri institucione që kanë pasur të bëjnë me jetën time. Unë nuk bëj dot profesion tjetër. Me këto të tria kam kaluar jetën time 45-vjeçare. Sot ndjej dhimbje kur shikoj se të tria, nën pakujdesinë ekstreme të pushteteve janë shpërbërë.



Çfarë ju thoni të rinjve në Akademi për regjinë?
Për t'u bërë njeri me personalitet në jetë, duhet të shpenzosh shumë energji.



Keni frikë nga vdekja?
Nuk e njoh fare. Është personazhi më i panjohur për mua. Kam jetën, kam dashurinë, kam me kë flas.



Çfarë keni trashëguar nga familja dhe çfarë do t'ju trashëgoni fëmijëve?
Ndershmërinë. Nuk dola më i zoti që t'u lë ndonjë gjë më të madhe.
Të rinjtë kanë filozofi tjetër, kanë koncepte të tjera, por edhe Era dhe Joni, në këtë pikën e trashëgimisë janë tradicionalë.

Laert Vasili: Vij të flas shqip



Aktori prezantohet për herë të parë para publikut shqiptar, me rolin e Orestit në tragjedinë "Elektra" dhe si shqipërues i veprës. Vasili tregon për përvojën në Akademinë greke të Teatrit. Pse i tha "po" ftesës nga Tirana dhe një opinion pa doreza për kushtet e punës në Teatrin Kombëtar

Aktori Laert Vasili ka një rol me peshë në shfaqjen "Elektra" të Sofokliut, premiera e parë e sezonit për vitin 2010. Regjisori Adonis Filipi i ka ofruar Orestin, djali i komandantit të akejve, Agamemnonit dhe Klitemnestrës.
Ka një rol të vështirë. Personazhi i tij ka një mision: të vrasë të ëmën, dhe të marrë hak për të atin që Klitemnestra e ndihmuar nga Egisti e vrau në banjën e parë pas kthimit në pallatin mbretëror në Mikenë.
Ka dy arsye përse Vasili la disa propozime për të bërë teatër në Athinë, vendi ku jeton prej 16 vitesh, dhe erdhi të punojë në Tiranë për "Elektrën".
"Më ka munguar të luaj në gjuhën shqipe", përmend motivin e parë aktori 35-vjeçar, bashkë me dëshirën për të interpretuar përkrah aktoreve Roza Anagnosti dhe Luiza Xhuvanit. Angazhimi për këtë vepër ka qenë dyfish. Laerti ka bërë përkthimin nga greqishtja në shqipe.
Puna e tij aktoriale dhe gjuhësore ballafaqohet me publikun me 5 mars.
Oresti nuk e tremb Laert Vasilin. Në vitin 2008 e ka interpretuar këtë rol, në amfiteatrin "Epidaurus" përpara 5000 spektatorëve. Forma në vargje, lufta e argumenteve, dialogëve, ballafaqimeve, janë disa nga vështirësitë që ai i njeh tragjedisë që lojës së aktorëve. "Skenat në antikitet janë një lloj gjyqi", i vë vulën ai gjithë shpjegimeve për interpretimin në një tragjedi.

Laert, vjen nga Greqia vetëm për Orestin e "Elektrës". Cilat janë arsyet që pranove rolin?

Kam ikur nga Shqipëria në vitin 1994. Në këto 16 vite më ka munguar të luaj në gjuhën shqipe. Është gjuha me të cilën u rrita. Jam rritur paralel edhe me gjuhën greke, por formimi im, arsimimi kanë qenë në gjuhën shqipe. Dashuritë e mia të para janë shprehur në këtë gjuhë. Është normale dëshira që kam për të interpretuar në shqip. Kjo është arsyeja kryesore. Pastaj, forma në të cilën u bë ftesa nga Teatri Kombëtar, ku fillimisht u kërkua përkthimi i veprës. Duke i ditur shumë mirë të dyja gjuhët, më pëlqeu që mu besua përkthimi i veprës. Kisha një implikim akoma më të madh sesa thjesht të luaja një rol. Për këtë dua të falënderoj drejtorin e Teatrit Kombëtar, Kristaq Skrami dhe regjisorin Adonis Filipi.
Fakti se në këtë trupë, rolin e Elektrës, me të cilën ka të bëjë më shumë Oresti, e luan Luiza Xhuvani, ishte një plus më shumë për të pranuar.

Ç'do të thotë ta sjellësh këtë tragjedi në shqip?

Brezi i ri, nuk e di pse, kopjon, imiton, majmunizon kanalet televizive italiane. Dalin nëpër intervista dhe e flasin shqipen si italianët. Përdorin shprehjet "Unë e kam già pranuar rolin". Po e rrënojnë këtë gjuhë, po i këpusin gjymtyrët.
Pastaj krijohet një "axhutim" që nuk e di ç'do të thotë në shqip, krijohet një "disgustim" që prapë nuk e di ç'do të thotë në shqip. Sigurisht, pata vështirësi në përkthim dhe jam përpjekur jashtëzakonisht të mos ketë asnjë fjalë të huaj. Jam përpjekur ta ruaj rimën, aty ku e ka shkruar Sofokliu. Jam përpjekur të ruaj formën e vargut ashtu siç e ka shkruar Sofokliu. Më ka marrë rreth 3 muaj shqipërimi i veprës.

Cila është përvoja jote në shkollën greke të teatrit?

Akademia e Teatrit Kombëtar në Athinë është një shkollë që të përgatit shumë mirë për antikitetin. Nuk rashë tani në kontakt me Sofokliun, as me rolin. E kam luajtur në një vënie të "Elektrës" në Teatrin Kombëtar në Athinë dhe në Amfiteatrin e Epidaurit në vitin 1998. Dëshira që kjo vepër të tingëllojë shqip dhe malli për të luajtur në gjuhën shqipe, më bën të kapërceja çdo lloj pengese kohore që mund të më krijohej nga kontrata të tjera që unë kam në Athinë. U mundova ta lë veten të lirë dhe të vij për të bërë këtë projekt në Tiranë.

Oresti në skenë do të jetë ekzaktësisht ai që përshkruan Sofokliu?

Nuk është bërë asnjë lloj ndërhyrje, shndërrimi në karakter. Ka vënie "moderne" të cilat e paraqesin Orestin ushtar apo si kitarrist, apo balerin. Teksti i ka brenda të gjitha mundësitë, mjafton ta ndjekësh. Publiku shqiptar nuk është shumë në kontakt me këto pjesë. Jo vetëm në këtë rast, por edhe në rastet të tjera do të ishte mirë që në fillim këto pjesë të viheshin duke i qëndruar besnike tekstit dhe duke gërshetuar epokën në të cilën janë shkruar me të tashmen. Nuk mund të ruhet koha në veshje, as në gjeste. Përgjithësisht, ruhet një lloj forme ndaj klasicizmit, duke ia përshtatur së tashmes. Në shekullin e kaluar në skenat e Evropës shkëlqente Aleksandër Moisiu, i cili ishte i mrekullueshëm për atë epokë. Nëse tani e dëgjon në një kasetë, zërin e Aleksandër Moisiut, duket një mënyrë e mrekullueshme të kënduari. Sot nuk funksionon. Kuptohet që interpretimi është bashkëkohor.

Çfarë kërkon ky rol nga aftësitë e tua?

Aftësitë që i kërkon çdo lloj pjese tjetër. Duhet të jesh i përqendruar, i vërtetë. Aktori duhet ta dijë saktë detyrën përse ka zbritur në skenë. "Elektra" vihet në një teatër të mbyllur. Kështu që dhe nuk kërkohet diçka më tej se kjo. Kur e kam interpretuar në amfiteatrin Epidaurit, duhet të flisja para 5000 spektatorëve.

Oresti është një djalë i ri i mbushur me mllef, me urrejtje, mendon vetëm për t'u hakmarrë. Si mund të arrijë aktori në këto regjistra emocionesh?

Oresti nuk kërkon të hakmerret. Është detyra e tij të hakmerret. Është fati i tij.
Pas vrasjes së Agamemnonit nga gruaja e tij, Klitemnestra, dhe i dashuri i saj Egisti, kushëriri i parë i Agamemnonit, Orestin e largojnë për në Fokidë.
Orestin e rrit kujdestari i tij, duke e mbrujtur me detyrën që i rri e varur si shpata e Demokleut në kokë. "Duhet të kthehesh dhe të vendosësh të drejtën në Argos. Të vrasësh, ata që vranë padrejtësisht, babanë tënd, Agamemnonin. Vrasësja e Agamemnonit është nëna e tij, Klitemnestra". Për të mbrojtur babanë, atij i duhet të vrasë nënën. Është larguar 9 vjeç dhe kthehet 18 vjeç.
Thuhet nga analistët, sidomos gjermanët, që e kanë analizuar shumë mirë antikitetin, që nuk është dora e Orestit që vret Klitemnestrën. Elektra e vret nëpërmjet dorës së Orestit. Këto pjesë janë shkruar mbi risitë dhe zakonet e një shoqërie të asaj kohe. Aktori duhet të hulumtojë që të jetë i qartë përse thuhet një frazë dhe nuk thuhet diçka tjetër, ose përse bëhet një veprim. Do shumë studim, shumë kërkim për të vendosur këtë pjesë në skenë. Këtë fillova ta bëj me detyrim që kur në Akademinë e Teatrit Kombëtar.

Raportet me aktorët e tjerë si duhet të jenë?

Pjesa kërkon një bashkëveprim të gjithë trupës së aktorëve.
Kjo është edhe një nga arsyet se përse pranova rolin, sepse Elektra do të ishte Luiza Xhuvani, Klitemnestra është Rosa Anagnosti. Nuk besoj se ka ndonjë kast më të mirë për këtë vepër. Për të përballuar vërtet këtë betejë me tekstin, me Sofokliun, duhet të jesh i bashkuar. Por nuk qe trupa solide, nuk fitohet kjo betejë, që quhet premierë.

A e përmbush Greqia, Laertin artist?

Do ishte turp të mos isha i përmbushur. Kam qenë dy herë kandidat për Kryqin e Artë, një çmim që i jepet aktorëve deri në moshën 30-vjeç. Kam përfaqësuar Greqinë si aktor në shumë festivale ndërkombëtare. Si regjisor në dy Festivale ndërkombëtare. Në Festivalin e Sarajevës fitova çmimin e parë për krijuesit e rinj me pjesën "Një në dhjetë veta" 2008, e shkuar nga unë. Gjithashtu në Festivalin Ballkanik në 2005-ën me pjesën "Emigrantët" të Słaëomir Mrożek dhe mora çmimin për "Regjinë më të mirë".
Në vitin 2008, u shpalla artisti i vitit tek çmimet që dha gazeta "Eleftherotypia".
Në teatër kam bërë rreth 25 role. Kam pasur fatin të punoj me Robert Ëilson tek "Persefoni", që është shkëputur nga vargjet homerike. Aty kisha rolin kryesor, Homerin. Me Terzopoulosin tek "Prometeu", "Antigona", tek "Herkuli" i Heiner Müller-it.
Me regjisorin Jorgo Qimulis tek "Edipi tiran", "Volpone" i Ben Johnson-it dhe "Makbethi" i Shekspirit. Me regjisorin Antonis Antypas kam bashkëpunuar tek "Birthday Party" i Harold Pinter-it. Me Roula Pateraki-n tek "Fundërrinat" e Gorkit. Me regjisorin Dimitar Gochev kam bashkëpunuar në tragjedinë "Persët". Bashkëpunim kam patur edhe me regjisorin Aleksandar Popovski.

Sa do kohë do të qëndrosh këtu?

Kam ardhur për "Elektrën". Pastaj varet nga koha fizike që do kem. E sigurt që do jem deri në fund të shfaqjeve të Elektrës.

Përvoja me TK, si po të duket?

Ata që bëjnë teatër sot në Shqipëri, duhet të shpallen heronj. Punojnë në kushte të cilat, asnjë lloj teatri në Evropë nuk do t'i pranonte. Biznesmenët më të mëdhenj në Shqipëri duhet të mblidhen dhe të vendosin t'i japin këtij institucioni, një për qind të xhiros së tyre vjetore. Nëse kjo ndodh, është e sigurt që Teatri Kombëtar do të ketë mbi një milion euro buxhet.

Një "vampire" shqiptare në Hollywood


Alma Saraçi, rrëfimi i aktores nga Elbasani, largimi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, karriera si aktore dhe bashkëpunimet me emrat e suksesshëm të Hollywood-it.



Ajo do të luajë rolin e një vampireje në një film të regjisorit amerikan Xhon Regan. Është Alma Saraçi nga Elbasani, por që prej 8 vitesh jeton në Amerikë. Po aq sa këto vite, numërohen dhe filmat ku ajo ka interpretuar si aktore. Saraçi ka lindur në prill 1984, në Elbasan. Ka luajtur në teatër qysh në moshë të vogël dhe është angazhuar në televizione lokale, përpara se të zhvendosej në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në moshën 17-vjeçare. Tashmë, ajo po përjeton një nga periudhat më të suksesshme të jetës.


Sa të vështirë e kishte Alma që ta gjente veten në një vend të madh dhe të ëndërruar nga të gjithë?
-Vitet e para ishin më të vështirët, për të mbijetuar, duke mësuar gjuhën, duke shkuar në shkollë, duke punuar gati çdo ditë pas shkolle dhe duke iu adaptuar jetës. Gjëja më e lehtë ishte gjimnazi, këtu gjimnazi është shumë i lehtë, dhe detyrat ishin shumë më të lehta se në Shqipëri. Kështu që e përdora kohën duke mësuar anglisht. Kur arrita në universitet i ndjeva shumë më tepër ato diferencat kulturore dhe stresin që ndjen kur je imigrant. Unë isha me fat se gjithmonë kam pasur prindër dhe shoqëri që kanë qenë pozitivë. Jeta në Amerikë nuk është kaq ideale. Pjesën më të madhe të kohës je duke punuar ose duke i dhënë makinës. I ka avantazhet, por në të njëjtën kohë çdo gjë e mirë në jetë vjen me një çmim që duhet ta paguash me një lloj mënyre.


Keni mbaruar një shkollë, çfarë?
-Po, kam shkuar në "Kolegj" që është i njëjtë si Universiteti në Shqipëri. I fillova studimet për Biologji dhe Literaturë franceze, por pas vitit të parë e lashë Biologjinë dhe studiova Teatër, Literaturë franceze dhe Filozofi.


Alma, ju keni ikur adoleshente nga Elbasani, si e kujtoni fëmijërinë tuaj në atë qytet?
-Elbasani ka një melankoli të bukur si qytet që gjithmonë më ka frymëzuar që kur isha e vogël. U rrita si me jetën tipike shqiptare. Me prindërit dhe vëllanë dhe me shumë kushërinjtë.


Çfarë ju ka lidhur me aktrimin dhe cilat janë angazhimet e tuaja?
-Për mua, aktrimi është mënyra më e bukur për vetë shprehjen. Është një pjesë shumë e rëndësishme në jetën time si njeri dhe si artist. Që kur kam qenë e vogël më ka pëlqyer shumë dhe sa më shumë jam rritur, aq më tepër e shikoj veten si aktore, është një mënyrë për të treguar histori dhe përralla. Tani për tani kam punuar pjesën më të madhe në role kryesore në filma të pavarur dhe në të ardhmen shpresoj të punoj në filma më të mëdhenj.


Kemi lexuar që së fundi do të luani rolin e një vampireje në një film, na tregoni pak më gjatë për të dhe për këtë rol?
-Luaj rolin a Marianës, një vampirë elitiste që kapet nga Robin Hud dhe bashkë krijojnë një marrëdhënie të rrezikshme.


Pse ky rol?
-Unë u kontaktova nga producentët para disa muajsh të bëja një konkurrim për këtë rol. Sa fillova ta lexoja, më pëlqeu shumë projekti dhe personazhi, kështu që u përgatita për konkurrim dhe ia dërgova regjisorit. Nuk e vrava shumë mendjen, por në të njëjtën kohë doja ta luaja këtë rol se është shkruar shumë bukur. Mariana është një femër e fortë dhe shumë komplekse, edhe pse ajo është një vampirë nuk është një karikaturë.


Kush do të jenë bashkëpunëtorët tuaj në këtë film?
-Aktori që do të luajë rolin e Robin Hud është DJ Perry dhe ne kemi bashkëpunuar në dy projekte të tjera. Ai është një aktor dhe producent shumë i talentuar. Kemi punuar bashkë në filmin "Karma, Crime Passion Reincarnation" që u xhirua në Indi dhe në filmin "Benjamin" xhiruar në verën e vitit të kaluar në Nju Jork. Xhon Regan (John Regan) do jetë regjisori, dhe Xhon është një nga regjisorët më pasionantë që kam takuar në Hollivud. Ai ka një sy shumë të fortë si regjisor dhe është gjithashtu një shkrimtar shumë i mirë.


Keni takuar emra të rëndësishëm të kinematografisë, na përmendini disa prej tyre dhe komplimentin më të bukur që keni marrë për talentin tuaj?
-Para dy vjetësh, kur fillova të punoja në Los Anxhelos, pata një pjesë të vogël në një film me Orlando Blum. Në këtë skenë, unë isha një "groupie", një vajzë që ndjek grupin e atij muzikanti, ai ishte një "rockstar". Orlando ishte një aktor shumë i sjellshëm, edhe më bëri pyetje për Shqipërinë. Vjet punova në filmin "Get him to the Greek" dhe pata mundësinë të punoja shumë afër aktorit anglez Russell Brand, ne improvizuam bashkë një video muzike për filmin, ai është një shakaxhi i madh. Mendoj se komplimenti më i bukur dhe i rëndësishëm është momenti kur fiton një konkurrim, kur ke mundësinë të punosh me artistët e tjerë. Sigurisht, është mirë kur puna jote si artist komplimentohet dhe unë jam shumë mirënjohëse për ato fjalë të mira që më thonë për ndonjë rol ose film që kam bërë, sidomos në fillimin a një karriere.


I ruani kontaktet me miqtë e tu këtu në Shqipëri?
-Pak, në facebook kam pasur mundësinë të lidhem me shoqërinë nga shkolla e mesme.


Na përshkruani pak atmosferën ku jetoni, lagjen, shtëpinë?
-Jetoj në Uest Hollivud, një nga lagjet më të famshme në Los Anxhelos. Është shumë bukur, shumë aktorë jetojnë në këtë pjesë të qytetit. Është pak si Elbasani se ka kodra shumë të bukura me shtëpi moderne. Los Anxhelos është një qytet shumë i madh, dhe lagjet janë shumë të shpërndara. Zakonisht je në makinë për një kohë të gjatë, se ka gjithmonë trafik. Unë jetoj në një apartament shumë të lezetshëm, quhet "loft". Muret janë të larta dhe dyert, dhe muret në pjesën më të madhe janë me xhama. Nga ballkoni shikoj gjithë Los Anxhelosin nga ana perëndimore. Më pëlqen shumë të jetoj në këtë anë të qytetit se ka edhe shumë kafe dhe parqe të këndshme.


Cili është koncepti juaj për dashurinë, çfarë është dashuria për ju?
-Dashuria është një nga ndjenjat më të bukura në jetë, po gjithashtu një ndjenjë shumë delikate, që duhet ta respektosh dhe ta marrësh seriozisht. Dashuria është më e lehtë ta ndjesh se sa ta përshkruash. Për mua dashuria është një pjesë shumë e rëndësishme e jetës.


A po përjetoni tani një dashuri. Keni momentalisht një djalë pranë, me të cilin jeni e dashuruar?
-Po, kam një njeri shumë të veçantë në jetë, që më frymëzon si femër dhe si artiste. Është një nga marrëdhëniet më të forta që kam në jetë.


Do të preferonit më shumë një mashkull shqiptar, apo të huaj?
-Nuk është shumë e rëndësishme nga vjen, më të rëndësishme janë kualitetet që ai ka si njeri.


Cilat janë projektet e tuaja për të ardhmen, mendoni ndonjëherë të ktheheni në Shqipëri përgjithmonë, apo çdo gjë është relative?
-Kam dy projekte në vitin që vjen që do të xhirohen në Evropë. Gjithashtu, jam duke u përgatitur për rolin e Anxhelinës në një film që e kam shkruar me shoqen time Aleksandra Uedenig, një regjisore nga Austria. Filmi në anglisht quhet "Cruel Innocence: A Fairy tale of Madness', xhirimet do të fillojnë këtë vit në Kaliforni dhe Nju Meksiko. Një projekt me temë shqiptare është gjithashtu në horizont për vitin që vjen. Nuk e di në qoftë se do të kthehem në Shqipëri përgjithmonë, por e di që do të kthehem të paktën për të xhiruar filma me tema shqiptare, dhe për pushime. Po, çdo gjë është relative dhe jeta është gjithmonë duke ndryshuar, çdo moment të sjell një mundësi të re, dhe një mendim të freskët. Po shpresoj që në vitet që vjen të jem në Evropë më shpesh.


Cili është roli juaj i preferuar që do të donit ta luanit në një film dhe pse?
-Në fakt, do të më pëlqente të luaja rolin e një vajze shqiptare. Jam gjithmonë duke luajtur ndonjë vajzë nga Italia ose Franca ose Spanja, Armenia etj. Do të më pëlqente të luaja një rol ku jam nga Shqipëria dhe kam mundësinë të flas shqip dhe të përdor eksperiencën dhe rrënjët e mia si shqiptare. Shpresoj që me shumë filma xhirohen në Hollivud dhe Evropë ku shqiptarët të jenë personazhe kryesore.

Çdo gjë tjetër që ju ka ngelur po thënë nga pyetjet, mund ta thoni vetë pa problem...
-Unë jam krenare që jam nga Shqipëria dhe zakonisht këtu në Los Anxhelos njerëzit nuk para kanë njohur shqiptarë me përpara. Ndonjëherë ato nuk e dinë ku është Shqipëria ose se është shtet i vërtetë. Pak nga pak, mendoj se Shqipëria do të fillojë të njihet më tepër dhe mendoj se artistët janë pjesë e kësaj lëvizje. Iu uroj gjithë shqiptarëve dhe sidomos brezit të ri të kenë suksese dhe gjithmonë t'i ndjekin ëndrrat që kanë.



p.s. I ngjan komplet Mamit te vet. Ja ka "pre" koken asajt.