Dritëro Agolli

Dritëroi mbush 79-vjeç, jeta e kolosit të letrave shqipe

Këtu s'do të jem, do jem larguar/Nën tokë i tretur si të tjerët/ Në kafenenë e preferuar/ Nuk do më shohin kamarierët/ Dhe nëpër udhët ku kam ecur/ S'do ndihet kolla ime e thatë/ Mbi varrin tim do të rrijë i heshtur/ Një qiparis si murg i ngratë...Po kur të jesh mërzitur shumë/ Në raft të librave kërkomë/ Atje i fshehur do të jem unë/ Në ndonjë varg a ndonjë shkronjë.



E kush tjetër përveç Dritëro Agollit do të thurte këto vargje të poezisë kult "Kur të jesh mërzitur shumë". Figurë emblematike e letërsisë dhe e politikës, Dritëro Agolli sot mbush 79 vjeç. I lindur në Menkulas të Devollit, pasi mori mësimet e para në vendlindje, vazhdoi gjìmnazin e Gjirokastrës dhe më pas studimet e larta për Letërsi i mbaroi në Petërburg. Punoi shumë kohë gazetar në gazetën e përditshme "Zëri i popullit", dhe për shumë vjet ka qenë Kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Për tridhjetë vjet me radhë Dritëro Agolli u zgjodh deputet. Krijimtaria e tij letrare është mjaft e pasur në gjini e lloje të ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarë filmash etj. Është fitues i disa çmimeve dhe i nderimeve të tjera. Disa prej veprave më të rëndësishme të tij janë përkthyer në Perëndim e në Lindje. Dritëro Agolli hyri që në fillim në letërsinë shqiptare (vitet '60) si një protagonist i saj, duke i ndryshuar përmasën e së ardhmes. Në veprën e Agollit e pa veten si protagonist bujku dhe bariu, fshatari dhe studenti, malësori dhe fusharaku. Agolli i bë poeti i tokës dhe i dashurisë për të, shkrimtari i filozofisë dhe i dhimbjes njerëzore.


Vepra letrare e Dritëro Agollit krijoi traditën e re të letërsisë shqiptare. Ajo na bën të ndihemi me dinjitet përballë botës së madhe. Shkrimtar i madh i një "gjuhe të vogël", ai është po aq i dashur prej lexuesve bashkëkombës, sa dhe në metropolet e kulturës botërore. Agolli s'ka pushuar së qeni një poet mjaft popullor, që s'mban kurrfarë distance me lexuesin e thjeshtë; që dhimbjen, gëzimin dhe dobësinë njerëzore i merr si ndjenja universale dhe i shkrin me filozofinë jetësore. Dritëro Agolli është një shkrimtar i mësuar me "goditje rrufesh". Në vitin 1965, një plenum i posaçëm i Komitetit Qendror të Partisë së Punës për letërsinë dhe artet, e kishte kritikuar në raportin kryesor librin e tij "Zhurma e erërave të dikurshme", i cili pastaj u hoq fare nga qarkullimi. Ndonëse periudha e liberalizmit në kulturë (1972-1974) e gjeti "në pozita të shëndosha" (sapo kishte botuar poemën "Baballarët", që evokonte lidhjen e brezave dhe jo konfliktin e tyre), romani "Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo", që botohej pjesë-pjesë në revistën "Hosteni", u ndërpre me porosi nga zyra të larta të shtetit. Ndonëse nuk e reshti krijimtarinë, pesha e fjalës së Dritëroit u ndje në momente kyçe të historisë shqiptare të 20 viteve të fundit. Ai është figura emblemë e të majtës shqiptare, duke përcjellë mesazhet për dashurinë për vendin, njëri-tjetrin dhe jetën.

Lexoni poezitë e reja të Dritëro Agollit

(Botuar për herë të parë në ”Milosao..."
nga Botimet Shqiptare më 17.10.2010 )

Prej kaq kohësh Dritëro Agolli mban në sirtar një përmbledhje të re me poezi që ai e ka titulluar “Prit edhe pak”. Por ky libër, me vargjet e reja të poetit ende nuk ka mbërritur në duart e lexuesve. ”Milosao” boton për herë të parë këtë përmbledhje me poezi të zgjedhura nga libri më i ri i Agollit, duke i uruar
Gëzuar ditëlindjen e tij të 79-të festuar pak ditë më parë (13 tetor 2010)


Kullota e imagjinatës
Dritëro Agolli

Aspak s’e kisha menduar se do të botoja tani edhe një libër tjetër me vjersha, në një kohë kur i kam kaluar të 70-të vjetët dhe kur, siç i thotë Noli Milto Sotir Gurrës, “ata andej nga varrezat po na e bëjnë me sy’. Po ja që poezia ndonjëherë u kthyeka në mënyrë jetese, domethënë, në një ushqim të përditshëm për të mbajtur shpirtin gjallë. Ky ushqim u mblodh javë për javë e muaj për muaj dhe pa u kuptuar u mbush një fletorkë e tërë.
Dhe kështu duke rënë fjala për ushqimin, që dikujt ky emërtim për poezinë mund t’i duket banal, m’u kujtua një mendim i Bodlerit, se “gjithë universi i dukshëm nuk është gjë tjetër veçse një magazinë imazhesh dhe shenjash, të cilave imagjinata do t’u japë një vend dhe një vlerë relative: është një lloj kullote, të cilën imagjinata duhet të hajë dhe ta transformojë’.

Unë, me sa duket, jam mësuar në këtë kullotë si ai kau plak, që ha dhe ripërtyp, megjithëse dhëmbët i janë shkurtuar. Edhe kjo ripërtypje është një lloj transformimi. Kjo më sjell në mend diçka të largët. Im atë kishte një ka, që e mbajti edhe të plakur. Kur e shihte që kulloste më livadh, thoshte ’ha bar, i shkreti, po dhëmbët i janë shkurtuar se ngaherë përtypet’. Ishte ky një ka ahuri dhe e thërrisnin me emrin Kazil. Edhe kur u plak dhe nuk mund të lëronte, im atë nuk e theri për ta bërë pastërma. ’Të rrojë sa të rrojë’, thoshte ai. Dhe një ditë, kaut i shkanë këmbët e plakura në një monopat shkëmbor në Poçravë, - kodër mbi fshatin Merkulas përtej lumit të Devollit, - dhe ra. Im atë thoshte “vdiq’. Ky është element i universit, dua të them, edhe kjo vdekje. Dhe “universi’ shqiptar them se ka një kullotë aq të pasur, sa edhe imagjinata më e ndezur do të nginjej dhe do të velej, duke kullotur. Mbase kjo më ka shtyrë të nxjerr në dritë edhe këtë libër me titullin ’Prit edhe pak’, që do të thotë se ende nuk e ke kullotur livadhin. Po ka edhe një arsye tjetër. Mendova që këtë përmbledhje vjershash t’ia kushtoj gruas sime, Sadijes, që ka pothuajse gjysmë shekulli që ecën krah meje. Për vargjet e mija, ajo vuan pothuajse si unë.



Muri kinez dhe kinezka

Ju them: Në rininë time dikur
kam qenë i thatë si eshkë.
Në dhomë larg, nga kinezkat më ndante një mur
dhe s’futa dot në shtrat një kinezkë.

E shihni? Kam qenë vërtet një trulesh,
një leshko pashpresë,
se ndofta shaloja Murin Kinez,
sikur të shaloja në shtrat një kinezkë.

2007


Para largimit

Djersiva në arë dhe në lëmë,
lërova poezinë;
im atë punën ma kish nxënë
dhe gjyshja fantazinë.

Tani dhe puna shkoi e vate, shteroi dhe fantazia.
Në një pallat me gjashtë kate
Më gjeti pleqëria.

Më fton nën dhe’ im atë e gjyshja:
“Këtu të presim djalë!”
dhe kur të kthehet dallëndyshja,
të thotë: paska dalë…

2007


Dy-tri pika

Dy-tri vargje kisha për të shkruar
dhe pastaj papritur i harrova.
Mbase s’kishin brenda gjë të çmuar,
Ndaj me ta s’u solla, s’u mendova.

Dhe megjithatë, një peng më mbeti
Pse tri pika vjershe i braktisa!
Me tri pika s’pasurohet deti,
Po s’i bëjnë as keq këto tri pika.


Për dashurinë

Dashuria fillimisht është e turbullt
Dashuron, po cilin aspak s’është e qartë
Dhe agimi kur vjen është i mugët,
Sendet s’kanë as formë e as trajtë.

Dita zbret dhe gjërat dalin të plota:
Forma, trajta, konture e vija.
Dalëngadalë e tillë vjen bota,
Ja fytyrën, kështu e zbulon dashuria.


Pagjumësia

Ngrihem natën i vetëm
dhe rri në sallon
Në tryezë një letër,
krevati më ftohet në dhomë
dhe s’pret asnjë tjetër
ta ngrohë.


Gruaja ime, Sadija

Prej teje asgjë s’më ka ndarë.
Kam bredhur dete dhe vende
dhe çfarë s’kam parë!
Në dhoma hotelesh në botë
jastëkët më sillnin, veç erën tënde...
Në rrugë qytetesh me miliona shkëndija
shikoja dhe thosha me vete:
Sadija…


Pak drogë

Jam plak dhe do vdes një ditë
dhe trutë e mia po thahen në kokë.
Çudi e madhe!
Të rinjtë
merren me drogë!
Ma jepni mua
ta shoh si shkohet në gropë….


Jam vonuar

Jam vonuar aq shumë e aq shumë,
Jam vonuar si dritë e një ylli të fikur,
Që me shekuj bën udhë
Gjersa tokën ta puthë e sfilitur.

I vonuar do vij, kur hëna në det të ketë ikur
dhe këndesi t’i ketë dhënë fund këngës,
Të vonuar, të rrudhur, të thinjur,
Me habi do më shohësh dhe lotët do fshish
me cepin e mëngës.


Në spital

Jam kthyer tani në bërthamë,
Të gjithë tulin e frutës ma hëngrën,
Nga tuli asgjë nuk më lanë
Mos më vështroni as ëmbël, as vëngër
Tek shtrati asgjë mos sillni me vete.
Doktor, as ti mos ki shpresë
të marrësh prej meje ryshfete,
Për shembull, disa mijëlekëshe.

Ju them, të gjithë ta dini:
As jap, po të kem, as marr, po më dhanë,
Ndaj ikni larg e më lini,
Jam kthyer tani në bërthamë,
Ah, po! Një shkrepëse më blini,
Të djeg bërthamën tok me jorganë.


Djersa dhe gjaku i fshatit

Blegërijnë dhentë e pëllasin viçat
në pjatat e fryra qyteteve:
rrjedh djersa fshatare në vinçat
me këngën e derteve.

Dhe bashkë me mishin në pjatat
gjëmimi i hakmarrjes gëlltitet
I zbritur nga fshatrat,
harruar nga vitet.

Me lëngun e kuq të domates
shkrin gjaku pa faj në sallatë
dhe rrjedh prej mustaqes,
kur hamësi fut hundën në pjatë.


Për ty

Mendoj për ty kur buzët skuq në pasqyrë,
kur fle dhe era vërshëllen në xhamet,
kur rri e shfleton një libër të vjetër,
kur flet e përhumbur
pa ditur as vetë se ç’thua.
Mendimet e tua të gjitha
veç unë i marr vesh dhe asnjë tjetër
me gjuhën e shpikur nga ti dhe nga unë.
Sa keq që në Zot s’kam besuar,
sikur të besoja, i lutesha
që ti të mos plakeshe.
Nesër pemët do gjelbërojnë,
të dy do të shtrihemi mes gjelbërimit:
rreth nesh le të gumëzhijnë bletët
dhe qengjat le të blegërojnë.
Ç’t’i bëjmë natës që vjen?
Ç’t’i bëjmë mëngjesit,
kur në pasqyrë
i kuq çel trëndafili?



Tek gjyshërit tanë

T’u japim fund të gjitha marrëzirave
Dhe ndofta fund dhe gjërave idiote,
Madje të shkojmë larg dhe prej shtëpive
Që mbledhin ndyrësirat e një bote,
T’u japim fund të gjitha marrëzirave.

Të shkojmë atje ku rrojtën gjyshërit tanë
Tek bimët, shpezët, kafshët dhe insektet
Këta të vjetër gjyshër tru na dhanë,
Kur s’ishin as katundet, as qytetet.
Të shkojmë atje ku rrojtën gjyshërit tanë.

Të shkojmë atje ku nis rrëkeja jonë,
Ku vdekja është e jeta jetë,
Ku rrenën me çarçaf nuk e mbulojnë,
S’e futin ne krevat si të Vërtetë,
Ndaj shkojmë atje ku nis rrëkeja jonë.


Vdekja e fshatarit në qytet

Vdiq ai, siç do vdesim dhe ne.
Pa puls jetoi katër ditë.
Pëshpëriste: ende s’ka dalë një re?
Kjo thënie ishte e mpitë.
Pa puls jetoi katër ditë.

Vdiq ai, siç vdiq edhe një tjetër “ai’
Pak vite më parë,
Kur pëshpëriti: ‘lajthi
Lajthitë që dje s’i kam parë
Në kodrën mbi arë’.
Vdiq ai mes betonit pa shi….


Të mençurit e vdekur

Nga të vdekurit më tepër mësoj sigurisht,
Ka pak mësues të gjallë,
I vdekur është mësuesi Shekspir
Me Homerin në ballë.

A s’është i vdekur dhe gjyshi im,
Që këngët i la për mua të gjalla?
Nga cili i gjallë i kam trashëgim
Sëndukët plot me legjenda e përralla?


A ka një të mençëm të gjallë si gjyshi Naim?

Ç’të bëjmë o miku im?
Ç’të bëjmë, më thuaj,
I miri bashkëfshatari im?
Një pelë që kishim na vdiq,
një pemë fiku oborrin e mbush me blerim,
po s’mbush asnjë shportë me fiq
Ç’të bëjmë o miku im?


Kali i ikur

Nga cili ka ikur ku kalë?
Që jelet I shkrepin rrufe?
I zoti a bëhet I gjallë
A s’ngrihet nga shtrati nën dhe?
Nga cili ka ikur ky kalë?

Po troku i patkonjve ç’na thotë?
Trak-truk e trak-truk në vetmi,
Mos vallë një psalm nëpër botë
Përcjell hingëllima e tij,
Ndaj troku diçka po na thotë!


Nëse na merr malli

Nëse për të vdekurit malli na merr,
I shohim mes ëndrrash përnatë
Se vala e ëndrrës nga varret i nxjerr
Kur mëndja na humb nën çarçafë.

Pastaj kuvendojmë përmallshëm m e ta
Dhe c’flasim, s’kuptojmë asnjë fjalë.
Sa shumë ata janë!Fëmijë, burra e gra.
Më shumë se c’janë të gjallë!


Plaku i dëshpëruar

Të bëhesh plak dhe mos qash?
Të qash gjer në fund dhe me lot!
Sheh sisë mahnitëse grash
Dhe para s’del dot…

S’të qahet? Më thuaj, vëlla!
Të mbetën të rrosh dhe pak vjet
Aq pak, sa as qeni s’i ha
Se dheu prej kohësh të pret.



Për ty

Mendoj për ty kur buzët skuq në pasqyrë,
kur fle dhe era vërshëllen në xhamet,
kur rri e shfleton një libër të vjetër,
kur flet e përhumbur
pa ditur as vetë se ç’thua.

Mendimet e tua të gjitha
veç unë i marr vesh dhe asnjë tjetër
me gjuhën e shpikur nga ti dhe nga unë.
Sa keq që në Zot s’kam besuar,
sikur të besoja, i lutesha
që ti të mos plakeshe.
Nesër pemët do gjelbërojnë,
të dy do të shtrihemi mes gjelbërimit:
rreth nesh le të gumëzhijnë bletët
dhe qengjat le të blegërojnë.
Ç’t’i bëjmë natës që vjen?
Ç’t’i bëjmë mëngjesit,
kur në pasqyrë
i kuq çel trëndafili?

2007...

Dritëro Agolli

FANTASTIK!!!!!!!!
faleminderit Dilaver